فلسفۀ اجتماعی میرسیدعلی همدانی

میرسیدعلی همدانی راجع به طبیعت حیوانی، زندگی اجتماعی و سیاسی، و اخلاق و آداب آدمیان اندیشه‌های جالب ‌توجه دارد. اندیشه‌های ایشان دربارۀ این مباحث در رساله‌های «ذخیره‌الملوک»، «آداب‌المشایخ»، و «مکارم‌الاخلاق» منعکس شده‌اند. در این مقاله، عقاید اجتماعی، سیاسی و اخلاقی میرسیدعلی با تکیه بر آثار او مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از تحلیل وجوه گوناگون نظریات اجتماعی و سیاسی سیدعلی همدانی می‌توان پی برد که او در ساختار عقایدش از تعلیمات مشائیان بهره برده است؛ اما باید تأکید کرد که نقش ابوحامد غزالی در تشکّل جهان‌بینی او، به‌ویژه نظریۀ اجتماعی و سیاسی و اخلاقی‌اش، بسیار زیاد است. او در تحلیل مسائل اجتماعی به عوامل بیولوژیکی و اخلاقی بسیار توجه کرده است. وی درخصوص پیدایش دولت معتقد است که زمینه‌های طبیعی باعث پیدایش دولت شده‌اند و در تعلیمات اجتماعی- سیاسی‌اش نیز مانند هم‌روزگارانش طرفدار دولت سلطنتی است. مطابق عقاید او سلطان مرتِّب حیات جامعه است و تمام فعالیتش در این زمینه به یک جریان معتدل عاقلانه و عادلانه مربوط است. از بررسی اندیشه‌های اجتماعی میرسیدعلی می‌توان به این نتیجه رسید که او از مناسبت‌های موجود در بخش‌های گوناگون حیات اجتماعی ناراضی بوده و به حیات جامعه و نظام و ترتیبات آن از نقطه‌نظر عقل و عدالت اهمیت می‌داده است. هدف او از ارائۀ نظریۀ سلطان عادل و توجهش به برابری اجتماعی و انسان‌دوستی نیز برپایۀ چنین اندیشه‌ای است. علی همدانی در عقیده‌های اجتماعی و سیاسی خود به سه رکن حاکم، رعیت و دولت توجه جدی نموده و اندیشه‌هایش را راجع به آن‌ها در آثارش به طرزهای گوناگون بیان کرده است.